Lò nung gốm bằng củi

Lò nung gốm bằng củi là loại lò nung truyền thống dùng nhiên liệu là củi để tạo nhiệt và thực hiện quá trình “nung hoàn nguyên” – nghĩa là nung trong môi trường thiếu oxy, khác với kiểu nung gas hay điện vốn là nung oxy hóa.

Cấu tạo lò nung củi

Lò nung gốm bằng củi truyền thống được làm từ đất sét hoặc bê tông, có dạng hình trụ. Các bộ phận chính của lò gồm có:

Tầng đốt củi (buồng đốt): Khu vực đặt và đốt củi để tạo nhiệt. Đây là nơi bắt đầu quá trình cháy, nhiệt từ đây sẽ lan tỏa lên các khu vực khác.

Tầng đốt đẩy: Khu vực trung gian giúp điều hướng và đẩy nhiệt lên khu vực nung.

Khu vực nung: Đây là không gian chính chứa sản phẩm gốm cần nung. Nhiệt từ việc đốt củi sẽ dẫn lên khu vực này để nung chín gốm.

Khu vực làm mát: Phần cuối của lò, nơi sản phẩm dần nguội đi sau khi nung.

Hệ thống thoát khói: Gồm các ống khói cao để thoát khói và tạo luồng gió giúp lửa cháy mạnh hơn.

Các loại lò nung gốm bằng củi

Lò ếch (lò cóc)

Lò ếch là loại lò gốm cổ nhất, xuất hiện vào khoảng thế kỷ XVII. Lò có hình dáng giống như một con ếch nằm, với các đặc điểm:

Kích thước: Dài khoảng 7 mét, bề ngang chỗ rộng nhất khoảng 3-4 mét
Cửa lò: Rộng khoảng 1,2 mét, cao 1 mét
Đáy lò: Phẳng nằm ngang
Vòm lò: Cao khoảng từ 2 mét đến 2,7 mét
Cửa ngách: Bên hông lò có một cửa rộng 1 mét, cao 1,2 mét để chồng lò và dỡ sản phẩm
Ống khói: 3 ống khói thẳng đứng cao 3-3,5 mét

Khu vực xếp sản phẩm: Chia thành 5 khu vực gọi là hàng dàn, hàng gáy, hàng giữa, hàng chuột chạy và hàng mặt

Vật liệu xây dựng ban đầu là gạch dân dụng, mặt bên trong và sàn được gia cố bằng lớp đất sét màu hồng dày khoảng 6 cm. Sau này được thay bằng gạch mộc và vữa để khắc phục nhược điểm.

Lò đàn

Lò đàn xuất hiện vào giữa thế kỷ XIX, là sự cải tiến từ lò ếch. Đặc điểm cấu tạo:

Bầu lò: Dài 9 mét, rộng 2,5 mét, cao 2,6 mét
Cấu trúc: Được chia thành 10 bích (ngăn) bằng nhau, phân cách bởi hai nống (cột)
Cửa lò: Rộng 0,9 mét, cao 1,2 mét
Bích đậu: Bích thứ 10 gọi là bích đậu, thông với buồng thu khói qua 3 cửa hẹp
Hệ thống nhiên liệu: Từ bích thứ 2 đến bích thứ 9, hai bên có các lỗ giòi (cửa nhỏ hình tròn đường kính 0,2 mét) để ném nhiên liệu vào
Vật liệu: Lớp vách trong ghép gạch Bát Tràng, lớp vách ngoài xây bằng gạch dân dụng
Nhiệt độ: Có thể đạt 1250-1300°C.

Mặt dưới của cật lò gần như bằng phẳng, còn mặt trên hình vòng khum, được tạo bằng hỗn hợp đất sét với gạch chín vỡ hoặc gốm vỡ nghiền nhỏ.

Lò bầu (lò rồng)

Lò bầu xuất hiện vào đầu thế kỷ XX, là loại lò phổ biến và đặc trưng nhất của Bát Tràng. Đây là biểu tượng của làng gốm với cấu tạo độc đáo:

Cấu trúc tổng thể:

Số lượng bầu: Thường có từ 5 đến 7 bầu, có thể lên đến 10 bầu tùy theo nhu cầu
Thể tích: Khoảng 50-70 m³
Diện tích: Lò có diện tích lên đến 1030 m², dài khoảng 13 mét cộng với đoạn xây ống khói ở phía đuôi dài 2 mét, tổng chiều dài khoảng 15 mét
Độ nghiêng: Trục lò có độ nghiêng so với phương nằm ngang từ 12 đến 15 độ.

Đặc điểm thiết kế:

Vòm cuốn: Bầu lò có vòm cuốn liên tiếp vuông góc với trục của lò, tựa như những mảnh vỏ sò úp nối với nhau
Vật liệu: Vòm cuốn được xây bằng gạch chịu lửa
Nhiên liệu: Sử dụng củi làm nhiên liệu chính
Nhiệt độ: Có thể đạt tới 1300°C

Ưu điểm nổi bật:

Có thể điều khiển chế độ nhiệt phù hợp theo yêu cầu của quá trình biến đổi hóa lý phức tạp
Cho phép nung được những sản phẩm lớn với chất lượng cao
Dù lò đang ở nhiệt độ cao, người làm bên ngoài vẫn không thấy nóng nhờ thiết kế cách nhiệt tốt.